Η Ευρώπη αντιμέτωπη με μια επερχόμενη πείνα; Το σενάριο που προκαλεί τρόμο
Ευρώπη, με τη μεγάλη αφθονία προϊόντων και από τις καλύτερα σιτισμένες ηπείρους, έρχεται αντιμέτωπη με επισιτιστική κρίση;
Οι συνδυασμένες δυνάμεις του Ελ Νίνιο και της Λα Νίνια ακρωτηρίασαν την παραγωγή σόγιας στη Λατινική Αμερική. Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι αγρότες σιτηρών ξεκίνησαν
πόλεμο. Η Ινδονησία απαγόρευσε τις αποστολές φοινικέλαιου στην Ευρώπη, ενώ η Κίνα πεινάει για καλλιέργειες. Η περιοχή της Μεσογείου μοιάζει όλο και περισσότερο με έρημο.
Εν έτη 2024: «Έλλειψη τροφίμων στην Ευρώπη; Το μόνο ερώτημα είναι πότε, αλλά δεν ακούνε», λέει μια φωνή αγνώστων στοιχείων σε ένα βίντεο που μεταδίδεται. Το κοινό κάθεται ήσυχο – ακούγοντας.
Η δραματική ακολουθία των παραπάνω γεγονότων, φυσικά, δεν έχει ακόμη συμβεί. Αλλά επί δύο ημέρες στις Βρυξέλλες, τον περασμένο μήνα, περίπου 60 αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εμπειρογνώμονες σε θέματα επισιτιστικής ασφάλειας, εκπρόσωποι της βιομηχανίας και μερικοί δημοσιογράφοι συγκεντρώθηκαν για να αντιμετωπίσουν την πιθανότητα να συμβεί κάτι που πριν από μερικά χρόνια δεν υπήρχε στο ραντάρ: μια ολοκληρωμένη επισιτιστική κρίση.
Η ομάδα συνεδρίασε σε ένα ανακαινισμένο κτίριο της Shell για να προσομοιώσει τι θα μπορούσε να συμβεί και να βοηθήσει στο σχεδιασμό πολιτικών που αποσκοπούν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση. Λίγους δρόμους πιο πέρα, οι αγρότες ενέτειναν τις διαμαρτυρίες τους κατά της ΕΕ, διακόπτοντας τις προμήθειες στα σούπερ μάρκετ, σαν να ήθελαν να οξύνουν την προσοχή των συμμετεχόντων.
Ο χώρος της «Συνόδου» δεν ήταν ένα καταφύγιο ή ένα ασφαλές υπόγειο σε μια εμπόλεμη ζώνη. Οι εικόνες και τα βίντεο ξηρασίας, πλημμύρας και εμφύλιων ταραχών ωστόσο υπό τους δυνατούς ήχους δυσοίωνης μουσικής δημιούργησαν μια αίσθηση επείγοντος. «Να περιμένετε ένα επίπεδο χάους», προειδοποίησε ο Piotr Magnuszewski, μοντελιστής συστημάτων και σχεδιαστής παιχνιδιών που έχει συνεργαστεί με τα Ηνωμένα Έθνη. «Μπορεί μερικές φορές να μπερδεύεστε και να μην έχετε αρκετές πληροφορίες. Θα υπάρξει ταξίδι στο χρόνο».
Βλέποντας μια από τις καλύτερα σιτισμένες περιοχές του κόσμου να δοκιμάζει το επισιτιστικό της σύστημα σε συνθήκες πίεσης υπογραμμίζει το αυξανόμενο επίπεδο ανησυχίας μεταξύ των κυβερνήσεων για την εξασφάλιση των προμηθειών για τους πληθυσμούς τους. Σε διάστημα τεσσάρων ετών, πολλαπλά σοκ έχουν κλονίσει τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργούνται, διανέμονται και καταναλώνονται τα τρόφιμα.
Η πανδημία του κορονοϊού, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και οι διαταραχές σε βασικές ναυτιλιακές οδούς έχουν διαταράξει τις αλυσίδες εφοδιασμού και έχουν εκτοξεύσει τις τιμές στα ύψη. Οι ακανόνιστες και ακραίες καιρικές συνθήκες διαταράσσουν πλέον τακτικά τη γεωργία. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αξιωματούχοι δεν αναρωτιούνται πλέον πότε μπορεί να έρθει μια επισιτιστική κρίση, αλλά μάλλον πόσες κρίσεις μπορούν να αντιμετωπίσουν ταυτόχρονα.
Και έτσι, οι ειδικοί «βλέπουν» το 2025 και υπάρχουν περισσότερες αποτυχίες στη συγκομιδή. Επηρεάζουν τις τιμές των ζωοτροφών, γεγονός που περιορίζει την κτηνοτροφική και την αλιευτική παραγωγή. Ορισμένα πλοία που μεταφέρουν σοδειές στρέφονται μακριά από την Ευρώπη για να εξυπηρετήσουν υψηλότερες προσφορές αλλού.
Τα όρια εξαγωγών φοινικέλαιου στην Ασία μειώνουν τώρα τις προμήθειες καθημερινών βασικών προϊόντων, από τη μαργαρίνη μέχρι το ψωμί. Οι ισχυρισμοί για εταιρική απληστία, παραπληροφόρηση και θεωρίες συνωμοσίας εξαπλώνονται.
«Η επικαιρότητα όσον αφορά τα τρόφιμα ήταν απίστευτα επίκαιρη», δήλωσε η Katja Svensson, ανώτερη σύμβουλος για τα συστήματα τροφίμων στο Σκανδιναβικό Συμβούλιο Υπουργών, η οποία συμμετείχε στην προσομοίωση. Θέλει τώρα η περιοχή της να κρατήσει την επισιτιστική ασφάλεια. «Όταν πρόκειται για ταινίες, είναι καθηλωτική. Γίνεσαι πραγματικά μέρος της, και έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο», είπε.
Τα stress test αποτελούν σύνηθες χαρακτηριστικό στον τραπεζικό κλάδο μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ κυβερνητικοί αξιωματούχοι και υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις ΗΠΑ έχουν κάνει κατά καιρούς τα λεγόμενα wargaming, ακόμη και ένα που αφορούσε μια πανδημία λίγους μήνες πριν χτυπήσει ο κορονοϊός.
Στην Ευρώπη, οι κυβερνητικές ασκήσεις είναι σπάνιες, πόσο μάλλον όταν αυτές επικεντρώνονται στα τρόφιμα, σύμφωνα με τον Magnuszewski, επιστημονικό διευθυντή του Κέντρου Συστημικών Λύσεων στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Κατά τα φαινόμενα, η Ευρώπη βρίσκεται σε αξιοζήλευτη θέση. Είναι ένας από τους μεγαλύτερους προμηθευτές τροφίμων παγκοσμίως, από δημητριακά και γαλακτοκομικά μέχρι χοιρινό κρέας και ελαιόλαδο, με μερικά από τα χαμηλότερα επίπεδα επισιτιστικής ανασφάλειας.
Κατά μέσο όρο, μόλις το 14% των δαπανών των νοικοκυριών πήγαινε σε τρόφιμα το 2021, σε σύγκριση με περίπου 60% στη Νιγηρία και 40% στην Αίγυπτο. Ο Παγκόσμιος Δείκτης Επισιτιστικής Ασφάλειας κατατάσσει τακτικά τις ευρωπαϊκές χώρες ως τις πιο ασφαλείς στον κόσμο.
Τα τρωτά σημεία
Υπάρχουν όμως και τρωτά σημεία. Τα καιρικά και κλιματικά φαινόμενα πλήττουν τακτικά τους αγρότες και κοστίζουν στην Ευρώπη πάνω από 50 δισεκατομμύρια ευρώ, σε οικονομικές απώλειες το 2022. Το κόστος των λιπασμάτων και της ενέργειας που απαιτούνται για τις καλλιέργειες και τη διατήρηση των θερμοκηπίων σε λειτουργία εκτοξεύθηκε στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η προσομοίωση συνεχίζει το εικονικό ταξίδι στο 2025.Οι κλέφτες λεηλατούν τα σούπερ μάρκετ. Η αστυνομία αγωνίζεται να περιορίσει τις ταραχές που εξαπλώνονται στις πόλεις. Οι άνθρωποι στη Γερμανία δεν μπορούν να βρουν ψάρια και κρέας στα παντοπωλεία. Οι κτηνοτρόφοι χρεοκοπούν. Εν τω μεταξύ, η προσοχή του κοινού στρέφεται στην κερδοσκοπία των εμπόρων. Οι μικρές φάρμες πέφτουν σαν ντόμινο, ενώ οι επιθέσεις κατά των μεταναστών αρχίζουν να εξαπλώνονται. Είναι η ΕΕ ένα πλοίο που βουλιάζει, ρωτάει κάποιος στο βίντεο; Για όλα φταίνε οι «φιλελεύθερες ελίτ», λέει κάποιος άλλος.
Οι λύσεις
Τώρα για τις λύσεις. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε ομάδες με τον καθένα να αναλαμβάνει έναν νέο ρόλο, από τους λομπίστες των αγροτών μέχρι τα συνδικάτα των εργαζομένων στα τρόφιμα. (Αυτός ο δημοσιογράφος υποδύθηκε έναν εκπρόσωπο μιας εμπορικής ομάδας παραγωγών ελαιούχων φυτών). Σε κύκλους των τεσσάρων ή πέντε ατόμων με καφέ και μπισκότα, οι ομάδες επεξεργάστηκαν πολιτικές από τη διαχείριση κρίσεων και τη δημιουργία αποθεμάτων μέχρι την παροχή τροφίμων για τους πιο ευάλωτους.
Μακροπρόθεσμα, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά με το πώς μπορεί να περιοριστεί η υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από τις εισαγωγές καλλιεργειών όπως η σόγια που είναι απαραίτητη για τη διατροφή της τεράστιας βιομηχανίας κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων.Έτσι, μια ειδική ομάδα εργασίας, στην οποία συμμετείχε ο δημοσιογράφος, πίεσε για την περικοπή των επιδοτήσεων για την κτηνοτροφία.Η ημέρα έκλεισε με κρασί και crudités.Η δεύτερη ημέρα ξεκίνησε με μια συνεδρία ενσυνείδησης πριν επικεντρωθεί στις προτάσεις πολιτικής και σε τυχόν συμπεράσματα.Υπήρξαν ελάχιστες αντιρρήσεις στην ιδέα ότι οι δίαιτες πρέπει να στραφούν προς πιο υγιεινές επιλογές και μακριά από το κρέας.Ερωτήματα προέκυψαν σχετικά με τον καλύτερο τρόπο διαχείρισης των αποθεμάτων τροφίμων και την παρακολούθηση του επιπέδου των αποθεμάτων.
Οι συμμετέχοντες ξεχώρισαν άλλα θέματα για μελλοντικές ασκήσεις, από την ασφάλεια των τροφίμων και τη βιοτρομοκρατία μέχρι την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και την προετοιμασία για ασθένειες που μεταδίδονται από ζώα, με το τελευταίο να είναι “ένα τεράστιο ζήτημα και κινδυνεύει να γίνει ακόμη μεγαλύτερο”, δήλωσε ο Svensson.
Στην πραγματικότητα, λίγες κυβερνήσεις στην Ευρώπη είναι προετοιμασμένες για τη διαχείριση μελλοντικών κρίσεων τροφίμων, σύμφωνα με τον Chris Hegadorn, συνταξιούχο διπλωμάτη των ΗΠΑ, ο οποίος συνδιοργάνωσε το εργαστήριο.
«Ζούμε σε κρίση τα τελευταία τρία χρόνια», δήλωσε ο Hegadorn, επίκουρος καθηγητής παγκόσμιας πολιτικής τροφίμων στο Sciences Po στο Παρίσι. «Πρέπει να γίνουν πολλά περισσότερα σε κάθε επίπεδο.Οι κρίσεις θα έρθουν μόνο πιο γρήγορα και πιο σκληρά».
Πηγή: Bloomberg
